Lãnh đạo đối lập Juan Guaido - chủ tịch Quốc Hội Venezuela, tự phong "tổng thống lâm thời" |
Ngày 23/1 vừa qua, Quốc hội Venezuela do
phe đối lập kiểm soát đã có một động thái gây chấn động thế giới: tuyên bố tổng
thống đương nhiệm Nicolás Maduro nắm quyền một cách bất hợp pháp, và chính trị
gia trẻ tuổi, Chủ tịch Quốc hội Venezuela – Juan Guaidó đã tuyên thệ nhậm chức
tổng thống lâm thời.
Ngay sau đó, Hoa Kỳ, Canada và hầu hết
các các quốc gia ở Tây Bán cầu đã công nhận nhà lãnh đạo 35 tuổi Guaidó là tổng
thống hợp pháp của Venezuela, đối lập với quan điểm của Nga, Trung Quốc, Thổ
Nhĩ Kỳ và Cuba khi ủng hộ Tổng thống Nicholas Maduro. Đồng minh của Maduro cũng
đồng thời cảnh báo sự ủng hộ quốc tế đối với lãnh đạo phe đối lập Juan Guaidó
là “con đường trực tiếp dẫn tới tình trạng vô pháp và đổ máu”.
Trước sự
kiện chấn động này, học giả Harold Trinkunas, Phó Giám đốc, nhà nghiên cứu cao
cấp tại Trung tâm Hợp tác và An ninh Quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế
Freeman Spogli, Đại học Stanford có bài phân tích đăng
trên Foreign Affairs ngày 25/1, bình luận về đòn phản pháo mạnh mẽ này của phe
đối lập. Phần sau đây của bài viết là nhận định của ông.
Một số nhà lãnh đạo phe đối lập, đặc biệt
là từ đảng Công lý Trước tiên và Đảng Dân Ý, đã âm thầm đoàn kết phát triển một
chiến lược trong nước và quốc tế để gây áp lực buộc Maduro phải từ chức.
Trưởng thành từ phong trào sinh viên,
Juan Guaidó, 35 tuổi, là một gương mặt mới hấp dẫn hơn các nhà lãnh đạo phe đối
lập trước đây. Guaidó và các đồng minh của mình đã theo đuổi một chiến lược huy
động mới bằng việc thường xuyên tổ chức những cuộc vận động ngoài trời (được
gọi là cabildos abiertos) cùng với đông đảo những người dân Venezuela .
Nhờ vậy,
lần đầu tiên kể từ những cuộc biểu tình năm 2017, công chúng đã phản ứng dữ dội
với chế độ Maduro. Khi tình trạng bất ổn tăng vọt sau một cuộc nổi dậy quân sự chống chính quyền Maduro thất bại ngày
21/1, các cabildos abiertos đã giúp tạo đà cho những cuộc biểu tình lớn trên
khắp Venezuela
vào ngày 23.
Phe đối
lập cũng bắt đầu sử dụng quyền lập pháp của mình tại Quốc hội để ra tín hiệu
cho quân đội rằng họ sẽ không bị đe dọa trong quá trình chuyển đổi dân chủ. Vào
ngày 15/1, Quốc hội đã thông qua luật ân xá theo đó đảm bảo quyền miễn trừ trách nhiệm
cho các quân nhân nếu họ hành động để khôi phục nền dân chủ ở Venezuela . Hơn
nữa, tổng thống lâm thời Guaidó cũng nói rằng ông không có ý định truy cứu
trách nhiệm hình sự những quân nhân đã hỗ trợ Maduro.
Việc trấn an quân đội là rất quan trọng
vì đây là một trụ cột thiết yếu của liên minh cầm quyền Maduro. Các lực lượng
vũ trang kiểm soát các bộ ngành của chính phủ, cả ngành công nghiệp dầu mỏ,
phân phối thực phẩm và an ninh nội bộ. Các chỉ huy quân sự cấp cao cho đến nay
vẫn miễn cưỡng nghe lệnh Maduro vì sợ phải chịu trách nhiệm bởi một chính phủ
kế nhiệm. Các sĩ quan trẻ, cho dù đều không hài lòng với chế độ Maduro, nhưng
họ bị giám sát rất chặt chẽ.
Quân đội là ẩn số rất lớn của bàn cờ Venezuela |
Sĩ quan quân đội có lý do chính đáng để
sợ bị truy cứu trách nhiệm, vì họ đồng lõa trong nhiều tội ác của chế độ, bao
gồm tham nhũng, vi phạm nhân quyền và buôn bán ma túy.
Tổng thống tự phong Guaidó cũng tuyên bố
rằng phe đối lập không kêu gọi đảo chính nhưng ra tín hiệu rằng toàn bộ lực
lượng vũ trang nên tiếp tục ở trong doanh trại của mình và nên chống lại các
lệnh đàn áp các cuộc biểu tình trên khắp đất nước.
Phe đối lập Venezuela
cũng đã tìm thấy một đồng minh quan trọng: Hoa Kỳ. Các quan chức của chính
quyền Trump tỏ ra thất vọng trước sự thất bại của các lệnh trừng phạt kinh tế
mà Hoa Kỳ nhắm vào Venezuela .
Trong năm 2018, chính quyền Trump đã thực hiện các biện pháp thay thế, từ việc
cấm xuất khẩu dầu của Venezuela sang Hoa Kỳ cho đến việc truy tố mạng lưới
những người ủng hộ Maduro ra các tòa án Mỹ.
Phe đối lập ở Venezuela đã có một cách
tiếp cận mới mẻ với chính quyền Mỹ. Họ đưa ra một giải pháp pháp lý khả thi,
theo đó, Mỹ có thể công nhận Guaidó là nhà lãnh đạo hợp pháp của Venezuela.
Phe đối lập lập luận rằng, việc tái cử
của Maduro là bất hợp pháp bởi đã ông đã cấm các đảng phái khác tham gia tranh
cử. Điều đó có nghĩa là văn phòng tổng thống bị bỏ trống kể từ ngày kết thúc
nhiệm kỳ của ông là 10/1. Theo Điều 233 của Hiến pháp Venezuela năm 1999, nếu
chức tổng thống bị bỏ trống, thì người đứng đầu Quốc hội sẽ trở thành tổng
thống lâm thời và kêu gọi tổng tuyển cử.
Mỹ đúng hay sai khi chọn thái độ cứng rắn trong vấn đề Venezuela? |
Tuy nhiên, khi làm như vậy, Hoa Kỳ và các
quốc gia công nhận Guaidó phải sẵn sàng chấp nhận những rủi ro lớn.
Điều
gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Chiến lược của phe đối lập rõ ràng đã
thay đổi cuộc chơi ở Venezuela .
Nhưng, liệu động thái mới này có mang lại hiệu quả chuyển đổi thành công không?
Có hai lý do để hoài nghi.
Đầu tiên là chính quyền Maduro cũng đang
tiếp tục được các đồng minh quốc tế quan trọng nhất như Trung Quốc , Cuba ,
Nga và Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ và công nhận. Những quốc gia này được xem là những
nước chống lưng cho chế độ Maduro, hoặc nếu muốn, họ cũng có thể hủy diệt chế
độ này.
Thứ hai, mặc dù đã gửi tín hiệu rõ ràng
tới các lực lượng vũ trang rằng họ sẽ được hưởng lợi từ việc ủng hộ quá trình
chuyển đổi dân chủ, các chỉ huy quân sự cấp cao đã công khai tuyên bố ủng hộ
Tổng thống Maduro vào ngày 23 và 24. Cơ cấu quân đội khiến những cơ quan cấp
dưới cũng đang ủng hộ chính phủ.
Có nhiều hậu quả khó lường trong việc
công nhận Guaidó là tổng thống lâm thời: Từ các câu hỏi về việc định đoạt tài
sản của Venezuela ở nước
ngoài cho đến tình trạng các nhà ngoại giao nước ngoài ở các nước không còn coi
Maduro là tổng thống hợp pháp đang ở Venezuela .
Hoa Kỳ đã đúng khi hợp tác với phe đối
lập Venezuela, khi mà chế độ Maduro tỏ ra không muốn đàm phán một cách thiện
chí với phe đối lập trong những năm gần đây, ngay cả khi các hòa giải viên bên
ngoài như Vatican cũng tham gia.
Nhưng với việc công nhận Guaidó , Washington
đã chọn một con đường đầy rủi ro.
Hành động hung hăng của Hoa Kỳ có thể dẫn
đến một cuộc xung đột giữa Hoa Kỳ và Venezuela thay vì nỗ lực khôi phục
nền dân chủ tại quốc gia này.
Bên cạnh đó, động thái trên của Mỹ sẽ cho
phép Maduro quay trở lại với những lời hoa mỹ chống chủ nghĩa đế quốc và cũng
là cái cớ để ông đưa các đồng mình của mình vào, đặc biệt là Nga và Trung Quốc.
Nhưng ngay cả khi Hoa Kỳ tránh được cạm
bẫy này, Nga và Trung Quốc chắc chắn sẽ xem các sự kiện ở Venezuela là một phần
trong chiến lược mới của phương Tây nhằm “phá hoại” các đồng minh của mình. Họ
sẽ suy tính các biện pháp đối phó, và những điều này có thể sẽ gây khó chịu cho
Mỹ.
Một trường hợp có thể xảy ra là dưới áp
lực gia tăng trong nước và quốc tế, Maduro sẽ mất bình tĩnh và chạy trốn khỏi
đất nước.
Ngoài ra, các sĩ quan cấp thấp hơn (mà
hầu hết đều không ưa thích chế độ Maduro), có thể đặt cược vào một cuộc nổi dậy
tự phát để buộc các sĩ quan cao cấp công nhận Guaidó. Kết quả của tình huống
trên dường như chắc chắn sẽ dẫn đến những cuộc xả súng kinh hoàng và đẫm máu.
Nhưng, bên cạnh khả năng trên, cũng có
một rủi ro rất đáng kể rằng Maduro sẽ vẫn nắm quyền với sự hỗ trợ từ quân đội
và các đồng minh của ông ở nước ngoài, mặc dù ông sẽ bị quốc tế cô lập hơn bao
giờ hết.
Canh bạc lớn này có thể kết thúc với việc các nhà
lãnh đạo phe đối lập bị cầm tù hoặc lưu vong. Điều này sẽ khiến chính quyền
Trump và cộng đồng quốc tế rơi vào một tình thế rất khó khăn, với ít công cụ
ngoại giao hơn bao giờ hết để có thể tác động đến tương lai của Venezuela theo
hướng tích cực.
HÀ AN (Theo luật khoa.org)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét